Strona postępowania administracyjnego = każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Stronami mogą być:
- osoby fizyczne,
- osoby prawne,
- jednostki nie posiadające osobowości prawnej - gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne.
Podmioty na prawach strony = występują w cudzej sprawie, ale w interesie publicznym (np. prokurator, RPO, org. społ). Ich udział nie jest zależny od woli stron – mogą działać zgodnie z interesem strony lub wbrew jej interesowi. Nie dotyczy ich również wynik rozstrzygnięcia.
Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się wg KC, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.
Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.
Natomiast w sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych, w przypadku zbycia prawa lub śmierci strony podczas trwania postępowania administracyjnego na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni (następstwo prawne stron - art. 30 § 4). Ponadto w sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.
Dla ustalenia, kto w konkretnym postępowaniu jest stroną, podstawowe znaczenie ma kwestia istnienia interesu prawnego.
Interes prawny = w rozumieniu k.p.a. oznacza występowanie związku między sferą indywidualnych praw i obowiązków określonego podmiotu, a sprawą administracyjną, w której może nastąpić konkretyzacja tych uprawnień i obowiązków. Konkretyzacja ta przy tym następuje najczęściej w decyzji administracyjnej wydanej w następstwie rozstrzygnięcia sprawy. Stroną jest więc podmiot, który swoje żądanie opiera na konkretnej normie prawa materialnego, którą można wskazać jako podstawę interesu prawnego. Norma ta pozwala podmiotowi wywodzącemu z niej interes prawny - domagać się ochrony przed jego naruszeniem i uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym w charakterze strony.
Występowanie w postępowaniu administracyjnym w charakterze strony może także wynikać z istnienia obowiązku wynikającego z przepisów prawa. Obowiązek ten oznacza powinność określonego zachowania się przez adresata normy prawnej, w której określone są nakazy lub zakazy.
Strona postępowania może działać osobiście lub przez pełnomocnika (reprezentacja; pełnomocnictwo powinno być
udzielone na piśmie lub
zgłoszone do protokołu), chyba że charakter danej czynności wymaga jej osobistego działania. W art. 33 § 4 wprowadzona została kategoria spraw, w których wystarczy pełnomocnictwo dorozumiane (w sprawach mniejszej wagi, jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony – organ może wówczas nie żądać pełnomocnictwa). Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik nie musi posiadać żadnych fachowych kwalifikacji ani doświadczenia zawodowego w danego rodzaju sprawach – wystarczy, że strona obdarza daną osobę zaufaniem. Przepisy k.p.a. nie mówią nic o substytucji; w doktrynie wywodzi się więc z tego wniosek, że substytucja będzie dopuszczalna w dwóch przypadkach – gdy w samym pełnomocnictwie jest zawarte postanowienie dopuszczające wprost substytucję lub gdy jej dopuszczalność wynika wprost z treści przepisów odrębnych (np. ustawy o radcach prawnych, Prawa o adwokaturze).
Nieprawidłowe ustalenie zdolności prawnej osoby, potraktowanej przez organ jako strona, pociąga za sobą wadę nieważności decyzji (156 § 1 pkt. 4), a naruszenie przepisów dotyczących zdolności do czynności prawnych i reprezentacji strony pociąga za sobą wadliwość postępowania określoną w art. 145 § 1 pkt. 4 (wznowienie postępowania).
Obowiązek zapewnienia reprezentacji strony (art. 34) - organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd.
