Właściwość organu = zdolność do załatwiania określonego rodzaju spraw.
Właściwość rzeczowa = zdolność do rozpoznawania określonej kategorii spraw
= określona jest na podstawie przepisów prawa materialnego.
W decyzji administracyjnej organ administracji publicznej obowiązany jest wskazać przepisy, z których wynika właściwość organu do orzekania.
Właściwość miejscowa = zdolność do załatwiania spraw indywidualnych należących do jego właściwości rzeczowej, na określonym obszarze działania = Wyznacza terytorialny zasięg działania danego organu, który ustala się na podstawie przepisów prawa ustrojowego.
Właściwość miejscową wyznacza się na podstawie przepisów k.p.a.
Ogólne zasady ustalania właściwości miejscowej:
- we wszystkich sprawach - z wyłączeniem spraw dotyczących nieruchomości oraz prowadzenia zakładu pracy - właściwość miejscową ustala się wg miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju – wg miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu – wg miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju; powyższe reguły również mają zastosowanie w przypadku wielości stron (przy wielości stron mających różne miejsca zamieszkania lub pobytu – wg miejsca położenia organu do którego strony wniosły podanie o wszczęcie postępowania);
- w sprawach dotyczących nieruchomości - wg miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości; od tak ustalonej właściwości miejscowej przepisy szczególne mogą wprowadzać wyjątki;
- w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - wg miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony.
Kryteria pomocnicze, gdy problem wg zas. ogólnych:
- wg miejsca zdarzenia powodującego wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca
- wg organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. st. Warszawie.
Przepisy szczególne mają w zakresie ustalania właściwości miejscowej pierwszeństwo przed przepisami k.p.a. Ustalenie właściwości miejscowej z pominięciem przepisów szczególnych powoduje nieważność decyzji (art. 156 § 1 pkt 1).
Organy administracji mają obowiązek przestrzegania z urzędu swojej właściwości (art. 19).
Jeżeli strona wniesie do niewłaściwego organu:
- organ przekazuje do organu właściwego (art. 65 § 1)
- gdy na podstawie danych podania nie można ustalić organu właściwego oraz gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd – zwraca je wnoszącemu podanie z odpowiednim pouczeniem (art. 66 § 3).
- Jeżeli organ wszczął postępowanie, obowiązany jest je umorzyć (art. 105 § 1), przekazując podanie organowi właściwemu lub stosownie do art. 66 § 3 pouczyć wnoszącego podanie.
Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych: dot. wł. miejscowej lub rzeczowej:
- między organami jednostek samorządu terytorialnego, (z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2-4) – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – sąd administracyjny,
- między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub starosty – starosta,
- miedzy organami administracji zespolonej w jednym województwie nie wymienionymi w pkt 2 – wojewoda,
- między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej,
- między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister właściwy do spraw administracji publicznej,
- między wojewodą a organami administracji niezespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,
- między organami administracji publicznej innymi niż w pkt. 1-4, 6 i 7 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej,
- między organami administracji publicznej, jeżeli jednym z nich jest minister – Prezes Rady Ministrów.
- między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.
Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:
- strona,
- organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostające w sporze,
- minister właściwy do spraw administracji publicznej,
- minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,
- Rzecznik Praw Obywatelskich.
Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej, na którego obszarze wynikła sprawa, podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.