28.12.10

Zdolność sądowa i zdolność procesowa

Art. 25-32 ppsa

  1. Zdolność sądowa

    Zdolność sądowa – cecha danego podmiotu, która pozwala na skuteczne przeprowadzenie ważnego postępowania przed sądem administracyjnym z jego udziałem w charakterze strony. Zdolność sądowa jest także przymiotem uczestnika postępowania (art. 12 w zw. z art. 33 ppsa), prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich (por. art. 8 ppsa), a także w określonym zakresie organizacji społecznej (art. 9 ppsa).

    Art. 25 ppsa zawiera katalog podmiotów, którym przysługuje zdolność sądową przed sądem administracyjnym :

  • osoby fizyczne
  • osoby prawne
  • państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (do państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej należą np. Lasy Państwowe, a do samorządowych tzw. jednostki pomocnicze, tj. sołectwa, dzielnice, osiedla i inne
  • organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej
  • inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa (np. zakłady budżetowe, spółki osobowe, wspólnoty mieszkaniowe).
  • organizacje społeczne, choćby nie posiadały osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób (co wynika z 31 kpa).

    Warto zaznaczyć, że katalog ten nie jest wyczerpujący, bowiem nie wskazano w nim organu administracji publicznej, który wszak nie jest ani osobą fizyczną lub prawną, a także jednostką organizacyjną czy organizacją społeczną. Bez wątpienia zaś organy administracji publicznej są wyposażone w zdolność sądową, skoro biorą udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Należy zatem przyjąć, że definicja zdolności sądowej zawarta w art. 25 ppsa dotyczy wyłącznie zdolności sądowej skarżących i uczestników postępowania na prawach strony. Inne podmioty wyposażone w zdolność sądową także w postępowaniu sądowoadministracyjnym, choć nie wspomina o tym powołany przepis art. 25 ppsa, to podmioty, które działają na mocy ustawy w sprawach dotyczących określonych praw i obowiązków związanych z pewną wydzieloną masą majątkową lub z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Zdolność sądowa została przyznana tym podmiotom, zarówno w przepisach procesowych jak i w przepisach prawa materialnego, za pomocą określenia, że dany podmiot "może pozywać i być pozywanym." Dotyczy to wykonawcy testamentu, kuratora spadku, zarządcy egzekucyjnego nieruchomości, a także syndyka masy upadłości.

  1. Zdolność procesowa

    Zdolność procesowa jest pochodną zdolności sądowej i oznacza prawo podmiotu wyposażonego w zdolność sądową do samodzielnego podejmowania czynności procesowych w postępowaniu przed sądami administracyjnymi, W przypadku niektórych czynności procesowych (np. skarga kasacyjna) samodzielność ta jest ograniczona obowiązkiem działania przez zawodowych pełnomocników.

    Zgodnie z postanowieniami art. 26 Ustawy, zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach sądowoadministracyjnych - zdolność procesową mają:

  • osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych,
  • osoby prawne oraz organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, ww.

    Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie. Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego. Przedstawicielami ustawowymi osoby fizycznej są rodzice, opiekunowie ustanowieni przez sąd opiekuńczy, kurator oraz doradca tymczasowy.

    Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu. Za Skarb Państwa podejmuje czynności w postępowaniu organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie, lub organ jednostki nadrzędnej.

    Przedstawiciel ustawowy lub organy wskazanych wyżej podmiotów albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu.

    Dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu powołanego do jej reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność niecierpiącą zwłoki. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Pozbawienie strony możliwości działania wynikające z braku zdolności procesowej lub organów, co do zasady uzasadnia zawieszenie postępowania. Czynność niecierpiąca zwłoki to czynność, która na danym etapie postępowania musi być natychmiast podjęta, bowiem późniejsze jej dokonanie grozi dla strony poważnymi konsekwencjami procesowymi. Ocena charakteru danej czynności jako niecierpiącej zwłoki należy do sądu, ale błędy w zakresie tej oceny mogą skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą za szkodę którą poniosła strona występująca z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Sądem właściwym dla ustanowienia kuratora jest ten sąd, w którym sprawa się znajduje w momencie złożenia wniosku. Uprawnienia kuratora powołanego w celu umożliwienia czynności niecierpiącej zwłoki, odpowiadają uprawnieniom kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy, ale gasną w momencie dokonania czynności, dla której podjęcia kurator został ustanowiony.

  1. Braki (art. 31 ppsa)

    Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. W przypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego. Braki zdolności sądowej dające się uzupełnić występują wówczas gdy nabycie tej zdolności związane jest z konieczności podjęcia pewnych działań, np. uzyskania wpisu do rejestru, a samo dokonanie czynności uzależnione jest od woli podmiotu niemającego zdolności sądowej. Uzupełnienie braku w zdolności procesowej może nastąpić przez wstąpienie do procesu przedstawiciela ustawowego, zaś uzupełnienie braku w składzie organów następuje przez ich powołanie w sposób przewidziany przepisami regulującymi strukturę i ustrój podmiotów.

    Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę niemającą zdolności sądowej lub procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

    Jeżeli braków zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów nie można uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione, sąd zniesie postępowanie, w zakresie w jakim jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

    Brak zdolności sądowej lub procesowej podmiotu, w zależności od etapu postępowania sądowoadministracyjnego, powoduje odrzucenie skargi lub wniosku (art. 58 §1 pkt 5 ppsa), chyba że w imieniu skarżącego występuje jego przedstawiciel ustawowy, zawieszenie postępowania (art. 124 §1 pkt 1 ppsa), nieważność postępowania (art. 183 § 2 pkt 4 ppsa) lub przesłankę złożenia skargi o wznowienie postępowania (art. 271 pkt 2 ppsa).