Wzruszanie decyzji ostatecznych

Możliwość wzruszenia decyzji ostatecznych
(145 – 163)

Do wzruszania dec. ostatecznych służą nadzwyczajne środki zaskarżenia:

1. Wznowienie postępowania (gdy wada postępowania),
   
2. Stwierdzenie nieważności decyzji (gdy wada decyzji),
   
3. Uchylenie lub zmiana decyzji,
   
4. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji.
   

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Jeżeli postępowanie było dotknięte kwalifikowaną wadą procesową: (wada postępowania)

1. dec. wydano na podstawie fałszywych dowodów ,
   
2. dec. wydano w wyniku przestępstwa ,
   
3. nie wyłączono organu lub pracownika , który z mocy ustawy podlega wyłączeniu ,
   
4. przeprowadzono postępowanie bez udziału strony , która nie ponosi winy za brak swego udziału ,
   
5. w czasie prowadzenia postępowania wystąpiły okoliczności nieznane organom , które przemawiają za odmiennym orzeczeniem ,
   
6. wydano dec. bez rozstrzygnięcia postanowienia wstępnego przez inny organ ,
   
7. rozstrzygnięto sprzecznie z treścią postanowienia wstępnego ,
   
8. dec. wydano na podstawie innej decyzji albo orzeczenia sądowego , które zostało uchylone .
   

Wszczęcie postępowania następuje z urzędu lub na wniosek strony. Podanie o wznowienie wnosi się do orgnu, który wydała decyzję w ciągu 1 m-ca od powzięcia informacji o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. Odmowa wznowienia następuje w drodze decyzji.

Nie uchyla się decyzji:

• z przyczyn określonych w art. pkt 1 i 2 jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat,
  
• z przyczyn określonych w pkt 3-8 oraz w pkt 9 jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 5 lat.
  
• jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie dec. odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
  

STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI DECYZJI

Cel = wyeliminowanie z obrotu decyzji dotkniętej kwalifikowaną wadą tkwiącą w samej decyzji, a nie w przeprowadzonym postępowaniu. Skutek ex tunc.

Przesłanki pozytywne - stwierdza się nieważność decyzji, która:

1. wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości (niezależnie od rodzaju właściwości i ewentualnego wpływu naruszenia na treść decyzji),
   
2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,
   
3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,
   
4. została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie,
   
5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,
   
6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,
   
7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
   

   Przesłanki negatywne - nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy dec. wywołała nieodwracalne skutki prawne. Nie ma ograniczenia co do terminu liczonego od dnia dowiedzenia się o wystąpieniu przesłanki do dnia wniesienia wniosku. W przeciwieństwie do instytucji wznowienia postępowania, nie jest przesłanką negatywną fakt, że w miejsce decyzji wadliwej można by wydać jedynie dec. odpowiadającą w swej istocie decyzji wadliwej.
   

   Właściwość – właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy dec. wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze - ten organ. Postępowanie wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.
   

   Zakończenie postępowania - rozstrzygnięcie w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek wystąpienia przesłanek negatywnych, organ ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji.
   

   Wstrzymanie wykonania - organ właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1. Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.
   

   UCHYLENIE LUB ZMIANA DECYZJI
   

   Należy pamiętać, że chodzi tutaj o dec. ostateczne, a nie o uchylenie lub zmianę w toku postępowania odwoławczego. Pod wspólną nazwą rozstrzygnięcia kryje się kilka instytucji, tj.
   

8. Uchylenie lub zmiana, gdy przemawia za tym za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Taka dec. może być uchylona w każdym czasie przez organ, który ją wydał lub organ wyższego stopnia, z tym, że:
   
9. odnośnie decyzji, na mocy której żadna strona nie nabyła prawa (art. 154), uchylenie lub zmiana może odbyć się bez wymogu zgody którejkolwiek ze stron,
   
10. odnośnie decyzji, na mocy której strona nabyła prawo (art. 155), uchylenie lub zmiana może odbyć się za zgodą tej strony i tylko wtedy, gdy przepisy szczególne nie sprzeciwiają się temu.
    

    Uchylenie lub zmiana w oparciu o w/w przesłanki jest dopuszczalne nawet gdy sąd adm. oddalił skargę na dec. nie znajdując podstaw do jej uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności. Inne są bowiem kryteria kognicji sądu w postępowaniu ze skargi na dec., a inne – kryteria zastosowania art. 154 lub 155 kpa.
    

11. Uchylenie (lecz nie zmiana) decyzji ostatecznej, gdy została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie. W takiej sytuacji, organ, który wydał dec. w pierwszej instancji, uchyli dec. (art. 162 § 2). Uchylenie następuje to w drodze decyzji.
    
12. Uchylenie lub zmiana w niezbędnym zakresie decyzji ostatecznej w sytuacjach nadzwyczajnych - jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa (art. 161). Uprawnienie takie służy ministrowi, a w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie. Z racji swego nadzwyczajnego charakteru, skorzystanie z tej kompetencji przez w/w organy jest niezależne od ewentualnej zgody strony. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił dec.; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna dec. uchylająca lub zmieniająca dec.. Skutkiem nadzwyczajnego charakteru tej instytucji jest też to, że nie może ona znaleźć zastosowania tam, gdzie możliwe jest wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji lub jej uchylenie albo zmiana na mocy innego przepisu prawa (np. zgodnie z pkt 1) – tak: wyrok SN, III RN 52/96.
    
13. Uchylenie lub zmiana na mocy przepisów szczególnych (art. 163).
    

    STWIERDZENIE WYGAŚNIĘCIA DECYZJI (ART. 162 § 1)
    

    Wywołuje skutek podobny do stwierdzenia nieważności decyzji – również następuje eliminacja decyzji z obrotu prawnego i to ze skutkiem ex tunc. Różnica jest taka, że tutaj nie chodzi o dec. wadliwą, lecz taką która nie powinna dalej istnieć w obrocie prawnym z innych powodów, tj. dlatego, że:
    

        1)    stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony, albo
    

        2)    została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku.
    

    Wygaśnięcie stwierdza organ, który wydał dec. w pierwszej instancji. Stwierdzenie następuje w drodze decyzji.